رییس جمهور آمریکا با صدور فرمان اجرایی 27 نهاد و فرد مرتبط با برنامه هستهای و موشکی ایران را تحریم کرد/ تهدید آمریکا به مصادره اموال شرکتهایی که با ایران معامله تسلیحاتی میکنند
آمریکا شبیه ماشین تحریم شده است. شکست حقوقی این کشور در شورای امنیت نیز پایانی بر یکجانبهگرایی آمریکا نیست. دونالد ترامپ میخواهد تحریمهای چندجانبه بینالمللی را یکجانبه پیش ببرد و این موضوع در فرمان اجرایی او نیز مشخص است. وزیرخارجه آمریکا و تعدادی دیگر از مقامات این کشور نیز در نشست خبری از تحریم افرادی و شرکتهایی مرتبط با برنامه هستهای و موشکی ایران خبر دادند. همچنین بر اساس فرماناجرایی که رییسجمهور آمریکا که در این باره منتشر کرد، اموال همه افراد یا شرکتهایی که با ایران به معالمه تسلحیاتی بپردازند بلوکه و دیگر مسترد نخواهد شد. ترامپ در فرمان اجرایی خود ۲۷ نهاد و فرد مرتبط با برنامه هستهای و موشکی ایران را تحریم و هرگونه ارتباط با آنها را منع کرده است. به این ترتیب آمریکا همه شرکتهای تسلیحاتی را در صورت معامله با ایران تهدید به مصادره اموال کرده است. این همان تهدیدی است که مقامات ایران تاکید کردهاند «در دفاع از حقوق خود مطلقا کوتاه نمیآید» و ایران «براساس ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد درباره حق ذاتی دفاع از خود مجاز است بیدرنگ پاسخی قاطع به هرگونه اقدام تجاوزکارانه آمریکا به بهانه بازگشت قطعنامههای لغو شده در قطعنامه ۲۲۳۱ بدهد.» این را کمال خرازی رییس شورای راهبردی روابط خارجی گفته است. وزارت خارجه ایران پس از ادعای آمریکا مبنی بر فعال شدن مکانیسم ماشه هشدار داده که پیامدهای اقدامات غیرحقوقی آمریکا برای اجرای قطعنامهها به عهده این کشور خواهد بود. تحریمهای تسلیحاتی ایران ۲۷ مهر بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ پس از ۱۳ سال منقضی خواهد شد.
فرمان اجرایی ترامپ چه میگوید؟
رییسجمهور آمریکا در بیانیه خود گفته که «دولت من هرگز اجازه دستیابی ایران به سلاح هستهای یا به خطر انداختن دنیا با ذخایر جدید موشکهای بالیستیک و تسلیحات متعارف را نخواهد داد.» او ادعا کرده «برای اطمینان از اینکه این اتفاق هرگز نمیافتد، امروز با صدور دستور اجرایی جدیدی تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را احیا و تحریمهای جدید و حکم کنترل صادرات را علیه اشخاص و نهادهایی که حامی فعالیتهای مرتبط هستهای، تسلیحاتی و سلاحهای متعارف هستند، اعمال میکند.» این ادعا در حالی مطرح شده که هیچیک از اعضای شورای امنیت فعل شدن مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامههای بینالمللی را نپذیرفتند. دبیرکل سازمان ملل نیز در بیانیهای اعلام کرد که نمیتواند برای بازگشت تحریمهای و فعال شدن مکانیسم ماشه اقدامی انجام دهد، چرا که موجب «ابهام» خواهد شد. آمریکا اما انزوای خود را نمیپذیرد و در نشست خبری مایک پمپئو وزیرخارجه این کشور در پاسخ به سوالی ادعا کرده که آمریکا منزوی نشده بلکه ایران با تحریمهای آمریکا منزوی شده است. این در حالی است که حتی ترامپ نیز در پیام خود نوشته که اقدامات او پیامی به کشورهایی است که در جامعهبینالمللی حاضر نیستند در مقابل ایران بایستند.
کدام افراد و سازمانهای ایران تحریم شدند؟
وزارت دفاع و سازمان صنایع دفاعی ایران در صدر تحریمهای جدید آمریکا هستند. همچنین بر اساس اعلام وزارت خزانهداری آمریکا یازده فردی که به فهرست تحریمهای آمریکا اضافه شدهاند این افراد هستند: «محمدرضا دزفولیان (در ارتباط با شرکت ماموت دیزل)، اصغر اسماعیلپور (در ارتباط با صنایع هوایی ایران)، بهزاد فردوس (در ارتباط با گروه صنعتی ماموت)، مهرزاد فردوس ( در ارتباط با گروه صنعتی ماموت)، حمیدرضا قدیریان، محمد قنادی مراغه (ارتباط با سازمان انرژی اتمی ایران)، محمد غلامی (ارتباط با گروه صنعتی شهید همت)، بهروز کمالوندی (در ارتباط با سازمان انرژی اتمی)، جواد کریمی ثابت ( ارتباط با سازمان انرژی اتمی)، پژمان رحیمیان (ارتباط با سازمان انرژی اتمی) و احمد اصغری شیوایی». استیو منوچین وزیرخزانهداری آمریکا که در این نشست حاضر بود مدعی شد که «این وزارتخانه نهادهایی را که از برنامههای هستهای و موشکهای بالیستیک ایران حمایت میکنند و مقامات ارشد ناظر بر قدرت هستهای ایران و توسعه موشکهای بالیستیک را هدف قرار داده است.» الیوت آبرامز نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و جانشین برایان هوک نیز از تحریم پنج دانشمند هستهای ایرانی خبر داد. احتمالا این افراد در فهرست منتشر شده از سوی وزارتخزانهداری آمریکا هستند. در ادامه شرکت «شهید همت»، گرپه صنعتی ماموت و شرکت تابعه آن «ماموت دیزل» و مدیران آن که در برنامه موشکی ایران فعالیت میکنند نیز تحریم شدند. نیکلاس مادورو رییسجمهور ونزوئلا نیز به دلیل همکاری با ایران به فهرست بلندبالای مقامات تحریم شده از سوی ایالات متحده اضافه شده است.
چرا آمریکا نمیتواند مکانیسم ماشه را فعال کند؟
نشست خبری مقامات آمریکایی درباره ایران نکات قابل توجه دیگری هم داشت. وزیرخارجه آمریکا در این نشست مدعی شد که سه کشور اروپایی به صورت غیررسمی اعلام کردند که نمیخواهند تحریمهای تسلیحاتی ایران پایان پیدا کند. پمپئو ادعا کرد این کشورها امیدوار است این انگلیس، فرانسه و آلمان سیاست خود را به صورت رسمی اعلام کنند. سه کشور اروپایی عضو برجام اما تاکنون در دو نامه خطاب به رییس شورای امنیت تاکید کردهاند همچنان پایبند به توافق هستهای هستند و تحریمهای بینالمللی علیه ایران با ادعای آمریکا برنمیگردد. در چنین شرایطی حتی مقامات پیشین کاخ سفید نیز به شکست ترامپ اذعان کردهاند. جان بولتون مشاور پیشین امنیت ملی آمریکا در توییتی نوشت: « تلاش ناکام دولت ترامپ برای بازگرداندن تحریمها به طرز کنایهآمیز و تاسفباری تلاشهای ایالات متحده برای نابودی برنامه تسلیحات هستهای ایران را تضعیف کرده است.» چین و روسیه نیز بار دیگر اعلام کردند که اقدامات آمریکا غیرقانونی است. «وا چونیینگ»، سخنگوی وزارت خارجه چین در توییتی نوشت: «اعلامیه وزیر خارجه پمپئو در خصوص “بازگشت تحریمهای سازمان ملل علیه ایران” نامشروع است. آمریکا از برجام خارج شد. این کشور حقی ندارد که از شورای امنیت سازمان ملل بخواهد تا مکانیسم بازگشت تحریمها را فعال کند.» این دیپلمات چینی اضافه کرد که «بار دیگر آمریکا همانند دفعات پیشین در حال منزوی کردن خود است.»
در چنین شرایطی به نظر میرسد مناقشه آمریکا با سازمان ملل تا پایان دوره ریاستجمهوری ترامپ ادامه پیدا کند. از سوی دیگر کارشناسان روابط بینالملل میگویند که تحریمهای جدید آمریکا فقط جنبه نمادین دارد و نمیتواند اثر اقتصادی و تجاری داشته باشد. با این همه ممکن است بازارها در ایران همچنان تحت تاثیر شوک این تحریمها قرار بگیرند.