در شرایطی که روزانه بیش از 500 ایرانی بر اثر ابتلا به کرونا فوت می کنند، «سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی و بسته بندی» با واردات مواد حد واسط پتروشیمی با ارز دولتی و تبدیل آنها به مواد اولیه دارویی و فروش این مواد به نرخ ارز آزاد، مواد اولیه ای را به داروسازان تحویل می دهد که قیمت آنها به طور متوسط 271 درصد بیشتر از نمونه های مشابه خارجی است و همین مساله به گرانی بخش زیادی از داروهای ایرانی دامن زده است.
تولید دارو در ایران، صنعتی پیشرفته اما دارای نقاط تاریک فراوانی است که کمتر به آن پرداخته شده است. از دی ماه سال گذشته ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه تولید دارو حذف شد، اما تولیدکنندگان مواد اولیه تولید دارو با ارز 4200 تومانی، محصولات پتروشیمی مورد نیاز خود را وارد می کنند و مواد اولیه تولید دارو را با نرخ ارز آزاد به داروسازان داخلی می فروشند. این در حالی است که به گفته یک منابع آگاه در سازمان غذا و دارو، 55 درصد مواد اولیه تولید دارو که توسط شرکت های زیرمجموعه «سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی و بسته بندی» تولید می شود، غیرضروری است.
کسب و کار یک سندیکا با جان آدمیان
درست در زمانی که از آسمان این سرزمین بوی مرگ به مشام می رسد و وعده اعطای قبر رایگان به ایرانی هایی که نفر به نفر بر اثر ابتلا به کرونا جان می بازند، داده می شود، نهادهایی در کشور سخت سرگرم تجارت با جان آدمیان هستند و به جای ویروس کرونا مردم را به کام مرگ می کشانند.
یکی از این نهادها که شرح زیاده خواهی های آن در ادامه می آید، «سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی و بسته بندی» است که باید با تولید کردن مواد اولیه دارویی به تسهیل ایجاد نوشدارو برای بیماران بپردازد، اما اگر جام زهر به خورد مردم ندهند به گونه ای فرایند تولید دارو را پی می گیرد که یا محصول تولیدشده کاربرد درمانی ندارد و غیرضروری محسوب می شود یا با چنان قیمت گزافی عرضه می شود که شخص بیمار و خانواده اش عطای جان خود را به لقایش می بخشند.
از همین رو، می توان به بیشتر شرکت های زیرمجموعه این سندیکا لقب «سلطان دارو» را داد که این روزها در کنار سایر سلاطین سکه، ارز و خودرو قد علم کرده اند؛ زیرا با وجود این که می توان در برهه حساس کنونی به جای واردات مواد اولیه یک دارو و تولید آن در داخل، آن دارو را با بهایی کمتر در پیشخوان داروخانه های کشور جای داد، اما از آنجایی که سود برخی شرکت ها از واردات دارو کمتر از واردات مواد اولیه است، شاهد اعمال نفوذ سندیکای تولید کنندگان مواد اولیه دارویی در این زمینه هستیم.
سود یک سندیکا از قاچاق معکوس دارو
آن طور که یک منبع آگاه در سازمان غذا و دارو به رکنا گفته است، مدیران این سازمان پس از انجام 6 ماه مطالعه و بازرسی های کارشناسی، به وجود خلاءهایی در صنعت مواد اولیه دارویی پی می برند و براساس آن، جلساتی را با برخی مدیران شرکت های تولیدکننده مواد اولیه دارویی تشکیل می دهند تا مسائلی چون توان تولید ماده اولیه در کشور، ارزبری و تولید داروهای ضروری و غیرضروری را بررسی کنند.
آن طور که رکنا از این منبع آگاه خبر گرفته است، در این جلسه کشمکش هایی میان سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی و مدیران سازمان غذا ایجاد می شود، به نحوی که سندیکای مربوطه زیر بار خلاءهای ایجادشده همچون نابرابری تعداد مولکول های تولیدشده و تعداد پروانه های صادر شده برای شرکت های ذی نفع یا ارزبری زیاد تولید مواد اولیه دارویی نمی رود، اما مسئولان سازمان غذا و دارو تاکید دارند که شرکت های زیرمجموعه این سندیکا اقدام به تولید مواد دارویی غیرضروری با صرف هزینه های زیاد ارزی کرده اند.
طبق اظهارات این منبع آگاه در سازمان غذا و دارو، در دی ماه 99 فرایند آزادسازی ارزی دارو مورد توافق بیشتر گروه های ذیربط در تولید و واردات دارو قرار گرفت، زیرا کشور با پدیده قاچاق معکوس داروها و مواد اولیه آنها مواجه بود و بخش قابل توجهی از داروهای وارداتی از مرزهای کشور خارج و به کشورهای مرزی چون عراق و افغانستان قاچاق می شد که در این میان، بهویژه می توان به داروهای بیولوژیکی و داروهای موثر در درمان کرونا همچون رمدسیویر اشاره کرد.
اما آن طور که این منبع آگاه اظهار داشت، از سال گذشته تا کنون تنها گروه مخالف اجرای طرح آزادسازی ارزی دارو، سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی بوده است، به علت آن که این گروه ارز دولتی دریافت می کردند، اما قیمت گذاری فرآورده هایشان را با نرخ ارز آزاد انجام می دادند، یعنی مواد اولیه را با قیمت آزاد به تولیدکنندگان دارو می فروختند، به گونه ای که قیمت فرآورده های قابل فروش توسط شرکت های زیرمجموعه این سندیکا به طور متوسط 271 درصد بالاتر از قیمت انواع وارداتی خود دارو بوده است.
تقلب در تعیین قیمت برخی داروهای داخلی
نکته دیگری که اخیرا مورد توجه کارشناسان سازمان غذا و دارو قرار گرفته، حق بیمه ای است که بیماران تحت پوشش بیمه برای خرید داروهایی پرداخت می کنند که مواد اولیه آنها توسط شرکت های زیرمجموعه سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی تامین می شود.
آن طور که منبع آگاه رکنا در سازمان غذا و دارو گفته است، این شرکت ها به نحوی در تعیین قیمت مواد اولیه خود تقلب می کنند که با وجود این که داروهای داخلی تولیدشده از مواد اولیه آنها تحت پوشش بیمه قرار دارند، اما عملا به طور متوسط 69 درصد از قیمت دارو را خود مردم می پردازند.
از همین سازمان غذا و دارو اجرای طرحی را آغاز کرده است مبنی بر این که ارزهای تخصیص داده شده به صنعت دارو آزاد و نشان دار شود و طی مکانیسمی در بیمه به بیماران دهک های پایین داروی بیشتری نسبت به بیماران دهک های بالاتر تعلق گیرد.
55 درصد مواد اولیه تولیدشده ضروری نیست
پیش از آنکه پای نهادها و قوای قهریه کشور مثل سازمان بازرسی به این ماجرا کشیده شود سازمان غذا و دارو در تلاش بود تا به صورت درون سازمانی به حل این مشکل با سندیکا بپردازد، زیرا آن طور که منبع آگاه ما گفته است، سهم تولید دارو توسط شرکت های واردکننده مواد اولیه زیرمجموعه سندیکای مذکور تنها 23 درصد ریالی و 25 درصد حجمی است و مابقی داروهای داخلی از طریق مواد اولیه ای تامین می شود.
در جلسه اخیر سازمان غذا و دارو با این سندیکا، شرکت های زیرمجموعه به تصدیق موارد اعلام شده از سوی سازمان پرداختند، اما رفته رفته نسبت به فرآیند کارشناسی شده از سوی سازمان جبهه گرفتند و بعدها مشخص شد که بنا بر داده های سازمان غذا و دارو، 55 درصد از مولکول های تولیدشده توسط شرکت های واردکننده ضروری نبوده است.
پیش از این، قرار بر این بود که شرکت های زیرمجموعه سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی، با دریافت وام های کلان مولکول هایی را تولید کنند که در مواقع بحرانی بتوانند پاسخگوی رویه های درمانی مردم باشند، اما آن طور که مقامات سازمان غذا و دارو می گویند این مبالغ صرف توسعه بیزنس های شخصی شرکت های واردکننده شده است و این شرکت ها موادی غیرضروری را وارد صنعت داروسازی کرده اند که سودآوری بیشتر داشته اند.
ورود نهادهای بالادستی به ماجرای سندیکای مواد اولیه
پس از به نتیجه نرسیدن مذاکرات میان سازمان غذا و دارو با سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی، مجلس، سازمان بازرسی کشور، وزارت بهداشت، وزارت اطلاعات، بانک مرکزی، سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان، اتاق بازرگانی دارویی و کارشناسان مرکز پژوهش ها طی نشستی تحت عنوان «کمیته غذا و دارو» به این بحران ورود کردند.
در این نشست نیز مجددا میان کارشناسان سازمان غذا و دارو و اعضای سندیکای تولید کنندگان مواد اولیه درگیری لفظی شکل گرفت و شرکت های تولیدکننده حاضر به پذیرش موارد مطرح شده از سوی سازمان غذا و دارو نشدند. بعد از آن هم به گفته منبع آگاه رکنا در سازمان غذا و دارو، صنف تولیدکننده مواد اولیه به ماجرا سمت و سوی دیگری داده و برای کارشناسان سازمان پرونده سازی کرده است.
البته باید توجه داشت که تا کنون سازمان بازرسی کل کشور اسناد و مدارک ارائه شده توسط سازمان غذا و دارو را مورد تایید قرار داده است، اما گویا سندیکای تولیدکننده مواد اولیه دارو برای ادامه رویه خود اهتمام می ورزد. این در حالی است که مسئولان سازمان غذا و دارو بر این باورند که مستندات آن ها مبنای علمی داشته و روسای آن حاضر به دفاع از تحقیقات خود بر این اقدام کارشناسی شده هستند.
چرا سندیکای مواد اولیه، محصولات پتروشیمی را از داخل نمی خرد؟
مواد اولیه دارویی طی فرایندهای شیمیایی از محصولات پتروشیمی تولید می شود و بعد از انجام مراحل مختلف تبدیل به محصول نهایی می شود. به مواد تولیدشده در هر مرحله یا استپ نیز اصطلاحا intermediate یا مواد حد واسط گفته می‌شود. البته باید توجه داشت که فرآیند‌ها در مراحل اولیه بسیار پیچیده‌تر است تا در استپ های پایانی.
اما آن طور که بررسی های کارشناسان سازمان غذا و دارو نشان داده است، سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی همواره اقدام به این کرده اند که به جای تهیه محصولات پتروشیمی از داخل کشور، مواد حد واسط را از شرکت های خارجی تهیه کنند و مراحل و استپ های نهایی را روی مواد حد واسط دارو اعمال کنند؛ فرآیندی که اصطلاحا به آن «تولید کم عمق» گفته می شود.
براساس اظهارات منبع آگاه ما در سازمان غذا و دارو، در حالی که ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی است، اما شرکت های زیرمجموعه سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی، حاضر به خرید این محصولات از ایران نیستند، ولی شرکت های خارجی این محصولات را از پتروشیمی های ایران می خرند.
شرکت های خارجی نیز این مواد را طی ۱۶ یا ۱۷ مرحله فرموله می‌کنند و دوباره با ارز ۴۲۰۰ به شرکت های زیرمجموعه سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی می فروشند. این شرکت ها نیز طی یک یا دو مرحله روی آن کار می‌کنند (گاهی فقط محصولات را ری پک (repack) می‌کنند) و به اسم ماده اولیه دارویی یا API با قیمت های بالاتر از قیمت های جهانی مواد اولیه به شرکت های داروسازی عرضه می کنند.
متاسفانه سازمان غذا و دارو نیز نظارت دقیقی ندارد تا متوجه شود که این شرکت ها intermediate وارد می کنند یا API، اما شایان ذکر است که محصول تولیدی شرکت های زیرمجموعه سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی گران تر از محصول نهایی شرکت های چینی یا هندی است و همین مساله نشان می دهد که این شرکت ها مقادیر زیادی ارز را به هدر می دهند.
در پایان نیز جای این سوال وجود دارد که اگر سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی واقعا تولیدکننده مواد اولیه دارو است، چرا محصولات مد نظر خود را از پتروشیمی های داخلی خریداری نمی کند تا با انجام فرآیندهای شیمیایی آنها را به مواد اولیه دارویی تبدیل کند و به جای این کار به واردات مواد حد واسط از شرکت های خارجی می پردازد؟
رکنا
